طرحواره خویشتن داری ناکافی چیست؟

چرا بعضی از افراد نمی توانند به اهداف خود پایبند باشند و زود آن را رها می کنند؟ چرا بعضی از افراد با وجودی که برنامه ریزی می کنند ولی بر اساس برنامه ریزی عمل نمی کنند؟ چرا بعضی ها زود تسلیم خواسته ها و وسوسه های لحظه ای خود می شوند؟ چرا بعضی از افراد نمی توانند جلوی خشم خود را بگیرند؟ شاید این افراد مبتلا به«طرحواره خویشتن داری ناکافی»باشند.

تعریف طرحواره خویشتن داری ناکافی و خود انضباطی چیست؟

تله خویشتن داری ناکافی و تله خود انضباطی، اگرچه که غالباً همراه باهم نام‌ برده می‌شوند، ولی شبیه به هم نیستند، ولی غالباً با یکدیگر همبستگی دارند؛ خویشتن‌داری یعنی ما توانایی داشته باشیم هیجان‌ها و تکانه‌های خودمان را کنترل کنیم.

خود انضباطی یعنی ما بتوانیم خستگی و ناکامی را هنگامی‌که قرار است که به دنبال اهداف برویم یا کارها را انجام دهیم تحمل‌کنیم.

بنابراین خویشتن‌داری یعنی اگر خشم یا حسی به سراغ من می‌آید و من بتوانم این تکانه را نگه‌دارم، خود انضباطی یعنی اگر من برنامه‌ریزی برای یک هدفی برنامه‌ریزی می‌کنم(مانند این‌که برای کنکور می‌خواهم بخوانم یا برای گرفتن گواهینامه می‌خواهم مطالعه کنم یا هر کار دیگری می‌خواهم انجام دهم یا کاری را قرار است قبول کنم و یک برنامه مشخص داشته باشم )اگرچه خسته و اذیت می‌شوم ولی می‌توانم تحمل‌کنم.

کسانی که طرحواره خویشتن‌داری و خود انضباطی ناکافی دارند نمی‌توانند هیجان‌های خودشان را کنترل کنند و نمی‌توانند رضایت لحظه را برای رسیدن به اهدافشان به تعویق بیندازند.

به‌عنوان‌ مثال اگر برای کنکور می‌خواهند بخوانند و باید روزی چند ساعت مطالعه کنند و به این دلیل باید از خیر اینترنت یا تماشای تلویزیون و...به صورت موقت بگذرند، قادر نیستند برای رسیدن به هدفی که قرار است در آینده به آن برسند از لذت الآن چشم‌پوشی کنند، این‌ها معتقدند که سرکه نقد به از حلوای نسیه!

اگرچه تله خویشتن داری ناکافی و تله خود انضباطی شدت و ضعف دارند، ولی اگر خیلی شدید باشد مثل بچه‌هایی هستند که هیچ‌گونه انضباطی به آن‌ها یاد داده نشده و نمی‌توانند انضباط داشته باشند و سعی می‌کنند از مسائلی که باعث ناراحتی می‌شود دوری کنند.

افراد مبتلا به تله خویشتن داری ناکافی و تله خود انضباطی تکانشگرند یعنی چه؟

ما در برابر تکانه می‌توانیم تصمیم بگیریم که بر اساس آن رفتار کنیم یا نکنیم، ولی افرادی که تکانشی هستند یا خویشتن‌داری ناکافی دارند، نمی‌تواننداین گونه عمل کنند.

افراد مبتلا به طرحواره خویشتن داری خود انضباطی ناکافی، گاهی حواس‌پرت هستندو می‌گویند: «من گیج هستم.نمی‌دانم چرا این‌جوری هستم؟ نمی‌دانم چرا فراموش می‌کنم؟»  اگر مشکل از اختلالات مغزی نباشد ممکن است آنها در شرایطی رشد کرده اند که یاد نگرفته‌اند که خود انضباط باشند، پشتکار نداشته اند و انگیزه نداشته اند، همه این رفتارها نشان از طرحواره خود انضباطی ناکافی و خویشتن‌داری ناکافی دارد.

افراد مبتلا به طرحواره خویشتن داری ناکافی خود انضباطی اگرچه سعی می‌کنند خشم را در خودشان کنترل کنند، اما نمی‌توانند. آنها سعی می‌کنند که امیال ناگهانی و وسوسه‌ها را در خودشان کنترل کنند، اما نمی‌توانند.

ممکن است فکر کنید طرحواره خویشتن داری ناکافی با اعتیاد ارتباط دارد، درصورتی‌که اگرچه که بیشتر افرادی که

معتاد و یا الکلی هستند این طرحواره را دارند. اما این‌طور نیست که ما بگوئیم که هرکسی که معتاد است، فقط

طرحواره خویشتن داری و خودانضباطی ناکافی را دارد.

ممکن است که فرد اصلاً طرحواره خویشتن‌داری و خود انضباطی ناکافی نداشته باشد، اما طرحواره های دیگری دارد که برای فرونشانی درد آن از مواد مخدر استفاده می‌کند .

همه ما گاهی وقت‌ها عصبانی می‌شویم و دکمه‌های فشاری داریم، بنابراین هر کسی در درون خود کودکی دارد که عصبانی می‌شود. اما باید یاد بگیریم که چگونه خویشتن‌داری و خود انضباطی کنیم؛ یعنی ذهنیت بزرگ‌سال باید آن‌قدر قوی باشد که بداند کجا و چقدر و به چه صورتی باید خشم خودش را نشان دهد.

بیشتر اوقات وقتی‌که ما با مراجعین مبتلا به طرحواره خویشتن داری و خود انضباطی ناکافی صحبت می‌کنیم، این‌طور نیست که آنها خاطره‌ای داشته باشند بلکه بیشتر اوقات، خارج از حوزه هوشیاری و خارج از کنترل تجربه می‌شود. اصلاً نمی‌فهمند که چه اتفاقی افتاده است، چیزی در ذهنشان نیست! وقتی از آن‌ها می‌پرسیم قبل از آن به چه چیزی فکر کردی بیشتر اوقات نمی‌دانند! زیرا اصلاً فکر نمی‌کنند.

درباره تفاوت خشم و پرخاشگری قبلاً صحبت کردیم، خشم یک هیجان سالم و پرخاشگری یک رفتار ناسالم است.

-یک مثال برای درک طرحواره خویشتن داری و خود انضباطی ناکافی

یکی از مراجعینم می‌گفت؛ تقریبا دو سال هست که برای گرفتن کارت ملی باید به اداره پست مراجعه کنم اما چون می‌دانم در آن‌جا معطل می‌شوم وکلی باید وقتم گرفته بشود،حوصله ندارم بروم.

شایدشما هم تمایل داشته باشیدکه کارها را به تعویق بیندازید و اگر بخواهیدکاری را انجام بدهید که دوست ندارید کلی غرغر می‌کنید. شما نمی‌توانید تمرکز و پشت‌کار داشته باشید حتی وقتی‌که خیلی دوست دارید کاری را انجام بدهید که به آن علاقه‌مند هستید،خیلی زود از کار دل زده می‌شوید مشکل اصلی شما این است که نمی‌توانید رضایت لحظه‌ای را فدای رضایت آینده کنید شما نمی‌توانید دندان روی جگر بگذارید و حوصله به خرج بدهید تا بعدا پاداش‌های بزرگتری بگیرید.

چون نمی‌توانید رضایت فوری خود را به تعویق بیاندازید ممکن است که در دام انواع و اقسام اعتیاد مانندپرخوری، مشروب و مواد افتاده باشید البته اعتیاد نشان دهنده این نیست.

-هدف از درمان طرحواره خویشتن داری ناکافی چیست؟

طرحواره خویشتن داری و خودانضباطی ناکافی به راحتی قابل درمان است، البته اگر که بخواهید، من مراجعان زیادی داشتم که پس از درمان طرحواره خویشتن داری ناکافی به آرامش رسیدند، بعضی از آنها وقتی به روانپزشک مراجعه می کنند، ممکن است دارو دریافت کنند، اما ما می توانیم بدون نیاز به دارو این افراد را( درصورتی که بخواهند) درمان کنیم، البته در ابتدا باید تشخیص دهیم مشکلشان واقعا همین است یا مربوط به مشکل دیگری است؟ طبیعتا تشخیص دقیق این موضوع مربوط به روانشناسان صاحب صلاحیت می باشد.

ما در درمان این طرحواره به دنبال چه چیز هستیم؟

1. آموزش برای اینکه چگونه بتوانند برای برنامه‌های آینده و اهداف آینده از لذت‌های لحظه‌ای چشم‌پوشی کنند.

2. کمک به بیماران در رها کردن رضایت لحظه ای برای دستیابی به اهداف بلند مدت آینده

-نحوه درمان طرحواره خویشتن داری ناکافی

برا ی درمان طرحواره خویشتن داری ناکافی بسته های زیر را تهیه کنید:

• نسخه ای برای تنبل ها
• فرمانده زمان
• ریسک کن و تصمیمات جدید بگیر
• چگونه تصمیمات خود را عملی کنیم

نویسنده: ارسطو رضایی